Gebelikte İyot ve Tiroit
Ağustos ayı ‘Gebelikte tiroit ile ilgili’ farkındalık geliştirme ayıdır. Tiroit bezinde, gebelikte dönemlerine göre ve sonrasında farklılık gösteren önemli değişiklikler olmaktadır.
Gebe kalan bir kadında iyot ihtiyacı artar. İyot eksikliği (İE) olan bölgelerde hem annenin tiroidi hem de anne karnındaki bebek etkilenir. T4 seviyesinde düşme, TSH’da artmaya neden olur. Normalde gebelerde tiroit volümü yüzde 20-30 civarında artar. İE halinde T4’ün düşmesine bağlı olarak guatr geliştirici etkisi fazla olacaktır. Gebelikte ideal diyet iyot içeriği 200-250 mcg olarak önerilmektedir. Bu yüzden orta-hafif derecede İE bölgesi olan ülkemizde ya sadece iyot içeren preparatlar ya da folik asit kombinasyonları ile gebelere iyot desteği verilmelidir.
Gebelikte tiroit fonksiyonlarını değerlendirmek için serbest T3 (ST3), serbest T4 (ST4), Total T4 (TT4) ve TSH ölçülmelidir. TT4’ün üst sınırı normalin 1.5 katı olarak kabul edilmelidir. Gebelerde yeterli iyot alımı ile beraber ST4 değerleri ilgili üçer aylık dönemlerin üst sınırlarında tutulmalıdır. Gebelikte hedef TSH değeri ilk üç ayda 2,5 mIU/L, sonraki aylarda 3 mIU/L üst referans değerlerinin altında olmalıdır. Yeterli iyot alımına rağmen bu rakamlar geçiliyor ise gebenin tiroit hormon (levotiroksin) ihtiyacı var, demektir.
Hipotiroidi: Tiroit hormonlarında yetersizlik, demektir. ST3 ve ST4 azalmış, TSH ise normalin altındadır. Kadınlarda adet düzensizlikleri, aşırı kanama, memeden süt gelmesi ve kıllarda artışa neden olur. Hafif hipotiroidizmde gebelik oluşabilse de ölü doğum, düşük ve erken doğuma neden olur. Hipotiroidizm ağırsa gebelik gerçekleşmeyecektir. Hipotiroit gebede hipertansiyon sıklığı artar. Bebeğin zeka gelişimini kötü yönde etkiler. Bu olumsuzluklar nedeniyle, hipotiroidisi olan bir kadının gebelik öncesi tedavisinin yapılması gerekir. Gebeliğe karar verildiğinde menstruasyonun bitiminden hemen sonra bakılacak TSH düzeyleri 0,5-2,5 mIU/L düzeyleri arasında olmalıdır. Levotiroksin kullanmakta olan kadınlarda gebelik ile birlikte levotiroksin dozunun yüzde 30-50 artırılması önerilir. Sık aralıklarla kontrol edilerek hipotiroidiye izin verilmemelidir.
Hipertiroidi: Tiroit bezine ait hormonların fazlalığıdır. ST3 ve ST4 artmış, TSH ise normalin altındadır. Doğurganlık çağındaki hipertiroidili bir kadın gebelik planlarsa önce hastalık tedavi edilmeli sonra gebelik planlanmalıdır. Gebelik sırasında aşırı yorgunluk, halsizlik, çarpıntı, terleme, sıcağa tahammülsüzlük, titreme, aşırı sinirlilik, iştahın iyi olmasına rağmen her ay alınması gereken kilonun alınamaması hipertiroidiyi düşündürmelidir. Bazen gözlerde büyüme eşlik edebilir. Hipertiroidi tanısı alan gebeler iyot desteği almamalı ve iyotlu tuz kullanmamalıdır.
Gebeliğin ilk üç ayında hipertiroidi saptanırsa bu durumun gebeliğe bağlı geçici bir durum olabileceği ve gebeliğin on ikinci haftasına kadar kendiliğinden düzelebileceği hatırlanmalıdır. Gebeliğe bağlı geçici bir hâl değil ise antitiroit ilaç ile tedavisi gerekecektir. Bu ilaçlar anneden bebeğe geçer ve bebekte anne karnında iken hipotiroidiye neden olur. Ülkemizde propycil ve thyromazol isimli iki ilaç kullanılmaktadır. Thyromazol’ün bebeğe geçişi daha fazla olduğu için gebelerde propycil kullanılmalıdır. Mümkün olan en düşük doz verilerek tedavi edilmeli; 3-4 haftada bir ST4, TT4, TSH kontrolü yapılmalıdır.
Doğumdan sonraki 6. haftada TSH düzeyi kontrol edilerek levotiroksin dozu gebelik öncesi miktara azaltılır. Antikor pozitifliği saptanan gebelerde doğum sonrası ilk 6 ayda ‘postpartum tiroidit’ riski yüksektir. Levotiroksin ihtiyacı değişkendir. 6-12 ay içerisinde düzelebilse de kalıcı hipotiroidi gelişebilir. Doğumu takip eden 6-9. aylarda gelişen Graves hastalığı tedavisinde süte daha az geçtiği için propycil tercih edilir. 150 mg’ı aşmayacak şekilde, küçük dozlara bölünerek her emzirmeden hemen sonra alınmalıdır. Şen ve esen kalınız.